Η κατανόηση της σχολικής έμφυλης βίας από τα παιδιά στο σπίτι και ο ρόλος της ολιστικής σχολικής προσέγγισης: περίληψη άρθρου

Στο σχολείο, η αναγνώριση και η αντιμετώπιση της έμφυλης βίας είναι πιο εφικτή και ασφαλής, με τον εκπαιδευτικό να αποτελεί την κύρια φιγούρα υποστήριξης. Ενισχύοντας τη σχολική δράση, μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά την έμφυλη βία και να δημιουργήσουμε ασφαλή περιβάλλοντα για τα παιδιά. 

O Π.Ο.Υ (2019) τονίζει ότι η έμφυλη βία θεωρείται ένα «παγκόσμιο πρόβλημα υγείας που τείνει να λάβει επιδημιολογικές διαστάσεις» και παρά τα όποια προγράμματα παρέμβασης και ευαισθητοποίησης τα επίσημα στατιστικά δεδομένα μαρτυρούν τις ανησυχητικές διαστάσεις αυτής.  Η έγκαιρη αναγνώριση περιστατικών βίας μπορεί να λειτουργήσει ωφέλιμα σε επίπεδο παρέμβασης και διαχείρισης ειδικά όταν τα εμπλεκόμενα μέρη αφορούν τα παιδιά, είτε ως μάρτυρες βίας, είτε ως αποδέκτες κακοποιητικών συμπεριφορών. Αυτό που αποτελεί πρόκληση σε επίπεδο διαχείρισης είναι η διαδικασία της αποκάλυψης και η απόκριση του ενήλικα που θα δεχθεί την πληροφορία από το παιδί και στον/στην οποία θα στραφεί αναζητώντας υποστήριξη. 

Στην παραπάνω διαδικασία το σχολείο φανερώνεται ως το πιο πιθανό και επαρκώς ασφαλές περιβάλλον για τη διαχείριση της αποκάλυψης, ενώ ο/η εκπαιδευτικός ως την πλέον φροντιστική και έμπιστη φιγούρα για να δεχθεί την πληροφορία από το παιδί. 

Παράλληλα, το να γνωρίζουμε τον τρόπο που τα παιδιά αντιλαμβάνονται την έμφυλη βία και σε ποια πρόσωπα θεωρούν ότι μπορούν να απευθυνθούν σε ανάλογα περιστατικά, μπορεί να ενημερώσει μια περισσότερο αποτελεσματική παρέμβαση σε κακοποιητικές συμπεριφορές που ορίζονται ως έμφυλη βία και αφορούν άμεσα ή έμμεσα το παιδί. 

Το σχολικό και εκπαιδευτικό πλαίσιο στην αντιμετώπιση της έμφυλης βίας, ως πολυπαραγοντικό και πολυσυστημικό κοινωνικό φαινόμενο (WHO & Pan American  Health Organization, 2012), θεωρείται το κατεξοχήν πλαίσιο σε επίπεδο αναγνώρισης, εντοπισμού και παρέμβασης σε θέματα έμφυλης βίας, ειδικότερα υπό το πρίσμα της Ολιστικής Σχολικής Προσέγγισης ( https://childhub.org/el/child-protection-news/dimioyrgontas-asfali-periballonta-sta-sholeia-o-rolos-tis-olistikis-sholikis-proseggisis-gia-ti-dieykolynsi-tis-apokalypsis-peristatikon-sholikis), όπου όλα τα μέρη της κοινότητας καλούνται να δράσουν υπέρ της ασφάλειας του παιδιού. (Farelly, 2020) 

Σύμφωνα με τους Montserrat et al (2022), τα παιδιά αντιλαμβάνονται την έμφυλη βία πέρα από τη φυσική και σωματική διάσταση, περισσότερο ως ένα κοινωνικό φαινόμενο που αναφέρεται σε ζητήματα που σχετίζονται με ένα πατριαρχικό μοντέλο που χαρακτηρίζει το κοινωνικό σύστημα, αναφέροντας παράλληλα «ανεκτές» μορφές βίας ανισότητας και ανωτερότητας του ανδρικού φύλου, που αυτό δικαιολογεί και τονίζοντας διαφορετικές μορφές έμφυλης βίας, όπως έλεγχος, υποτίμηση, περιορισμός της ελευθερίας, απομόνωσης και κατάχρησης εξουσίας. Ειδικότερα τα κορίτσια τόνισαν περιστατικά άνισης μεταχείρισης και διάκρισης κατά του γυναικείου φύλου, εμμένοντας στο ότι σεξιστικοί αστεϊσμοί, πειράγματα, υπαινιγμοί και παρόμοια σχόλια δε θεωρούνται αθώα για τις ίδιες, Συμπεριφορές έμφυλης βίας μπορούν να απαντηθούν σε διάφορα πλαίσια όπως στο σχολειο, στην εργασία, στο σπίτι, στο δρόμο και στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και δικτύωσης.  

Τα παιδιά αναμένουν από το σχολείο να δράσει ως κεντρικό υποστηρικτικό σύστημα για περιπτώσεις έμφυλης βίας, αναφέροντας συγκεκριμένα ότι θα ήθελαν να έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθούν κάποιο μάθημα/σεμινάριο για την έμφυλη βία ως μέρος της εκπαιδευτικής ύλης, να εμπλέκονται σε περισσότερες και πιο ειλικρινείς συζητήσεις μέσα στην τάξη, να έχουν πρόσβαση σε κάποιον «ειδικό» σε τέτοια θέματα, να υπάρχει διαθέσιμο επικοινωνιακό υλικό στα σχολεία (ενημερωτικές αφίσες και  φυλλάδια, κ.α.). Συνολικά τα παιδιά ζητούν να υπάρχει μεγαλύτερη «ορατότητα» και επικοινωνία του θέματος της έμφυλης βίας και όχι μόνο περιστασιακή προσέγγιση αυτού, ώστε και να μπορούν τα ίδια να μιλησουν ανοιχτά για αυτό μέσα στην τάξη, σαν κάτι που αφορά όλους και κάτι για το οποίο χρειάζεται να δράσουμε και όχι να το αγνοήσουμε. 

Η διαδικασία της αποκάλυψης, σε μια κουλτούρα μηδενικής ανοχής της βίας και διευκόλυνσης της συζήτησης σχετικάς με αυτή, μπορεί να είναι ακόμα πιο αποτελεσματική, όταν συνοδεύεται και από ασφαλείς ενήλικες φιγούρες μέσα στο σχολικό περιβάλλον, που έχουν την ικανότητα να διαχειριστούν μια τέτοια πληροφορία από ένα παιδί. Οι εκπαιδευτικοί θεωρήθηκαν από τα ίδια τα παιδιά ως τα πρωταρχικά πρόσωπα-αποδέκτες πιθανών αποκαλύψεων και τόνισαν τα χαρακτηριστικά-ιδιότητες που αναμένουν να έχουν. Πιο συγκεκριμένα μίλησαν για την εμπειρία, τη γνώση και την προηγούμενη εμπλοκή με τέτοια ζητήματα, τόσο σε επίπεδο εκπαίδευσης, όσο και σε επίπεδο διαχείρισης παρόμοιων περιστατικών. Περισσότερο τονίστηκε όμως η συμπεριφορά που για τα παιδιά θα ήταν βοηθητική σε τέτοιες διαδικασίες, δηλαδή να αντιμετωπιστούν χωρίς καχυποψία, διάθεση κριτικής, δυσπιστία και έλλειψη εμπιστοσύνης, αλλά με σοβαρότητα, ενσυναίσθηση και κατανοήση. Θα επιθυμούσαν ο ενήλικος να είναι «καλός άνθρωπος», ευγενικός/ή, προσεγγίσιμος/η, φιλικός/ή, έμπιστος/η, σε ήρεμη ψυχοσυναισθηματική κατάσταση, να μπορεί να διαχειριστεί δύσκολες συμπεριφορές, να έχει υπομονή και να εμπνέει φροντίδα και εμπιστοσύνη, όπως και να μπορεί να διαφυλάξει το απόρρητο, που αναφέρθηκε ως το πιο σημαντικό εμπόδιο σε αυτή τη διαδικασία, παράλληλα με την αρχική αντίδραση του προσώπου που θα δεχθεί την πληροφορία, την κανονικοποίηση γεγονότων βίας και την αποτροπή αποκάλυψης αυτής. 

Τα παιδιά συνολικά αναγνώρισαν το σχολείο ως το χώρο που η έμφυλη βία μπορεί και πρέπει να εντοπιστεί και να διαχειριστεί σε επίπεδο αρχικής απόκρισης, αλλά και σαν χώρο προληπτικής δράσης, θεωρώντας ότι δεν αποδίδεται επαρκή σημασία στα περιστατικά που συμβαίνουν εντός του σχολικού πλαισίου, τονίζοντας και την απουσία ξεκάθαρων κατευθυντήριων στη διαχείριση αυτών.    

Πηγή: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0190740922000676?via%3Dihub